На Падляшшы пачаўся трэці фестываль беларускай традыцыі «Сонцаграй». Фэст адбываецца ў розных мястэчках Беласточчыны, каб паказаць як мага большай колькасці гледачоў беларускую культуру.
PALATNO расказвае з месца падзей, што там можна ўбачыць у 2024 годзе.
«Фестываль жыве, дыхае, змяняецца»
У гэтым годзе фэст пачынаецца ў Беластоку. Мы прыходзім на рынкавую плошчу загадзя, каб заспець падрыхтоўку выступоўцаў. Прагнозы надвор’я абяцалі некалькі дзён дажджоў: адзін з іх прыпадаў і на пачатак фестывалю. Кагосьці гэта не вельмі засмучала, а хтосьці быў заклапочаны магчымымі ападкамі. Аднак арганізатары паклапаціліся пра магчымасць выступаць і ў неспрыяльных умовах.
Да пачатку пачалі сцякацца зацікаўленыя людзі:
— Мінулагодні фестываль быў шыкоўны. Спадзяюся, гэтым годам ён таксама будзе шыкоўны. — падзяліўся адзін з гледачоў Васіль. — Троху змяніўся фармат, сёлета ў Беластоку пачынаем, а не недзе ў гмінах. Зразумела, што будзе па-іншаму. Ніводзін фестываль не можа паўтарыцца год за годам. І гэта цалкам нармальна, гэта значыць што фестываль жыве, дыхае, ён змяняецца і гэта класна.
Выступоўцаў проста адрозніць па строях. Яны прыцягвалі позірк і стваралі ўзнёслы настрой яшчэ да пачатку спеваў ды танцаў. Падчас падрыхтоўкі жанчыны адна адной рабілі кампліменты спадніцам, вышываным кашулям, каралям.
Удзельніца капэлы Трохрацкай з Гданьску Вольга Барышнікава падзялілася са мной сваімі надзеямі: на сёлетнім фестывалі яна шукае новых знаёмстваў. А цяпер з капэлай прывезла новыя знаёмствы і для нас:
— Сёння падчас майстар-класу мы будзем вучыць рэгіянальным танцам. Гэта танцы з Шаркаўшчынскага раёна, гэта танцы з маёй радзімы. Таму мы прыехалі сюды прапагандаваць і распаўсюджваць такую лакальную культуру. І спадзяюся, што атрымаецца зрабіць так, каб гэтыя танцы прыжыліся на Беласточчыне.
Першымі прывіталі нас жанчыны з калектыву Żemerwa з вясновымі песнямі «Там па маёвай рошчы» і «Там за лесам, за борам», а следам заспявалі і мужчыны з Osoczniki. Можна было пачуць і песні, сабраныя ў мясцовых вёсках, і песні з палескіх вёсак. Усмешкамі, позіркамі выступоўцы не проста паказвалі — далучалі да сваёй, роднай ім культуры, да таго, што ёсць часткай іх жыцця і часткай жыцця нашага.
— Я з Бельска, у нас жыве дагэтуль шмат беларусаў. Я проста апынуўся ў беларускай культуры ад дзяцінства. І з маім гуртам, у якім спяваюць мае сябры, выступаем можа быць дванаццаць гадоў. Так што для мяне традыцыйная культура Падляшша — гэта ўсё, што мяне акружае, — падзяліўся Максім з Osoczniki. — Але «Сонцаграй» — гэта такое месца, дзе традыцыйная культура рэгіёну можа дайсці і ў іншыя месцы. Мы з сябрамі спяваем больш па вёсках, а тут у Беластоку можам заспяваць для беларусаў дыяспары, турыстаў. Гэта вельмі добрая нагода паказаць сваю культуру.
«Тутэйшыя беларусы, тутэйшы ўкраінцы, тутэйшы татары — мы ўсе тут ёсць»
Пасля спеваў калектывы зладзілі танцы, да якіх запрасілі далучацца і гледачоў. Лысы, падыспан, кракавяка… Пад скрыпкі, баян і нешта, што нагадвала вялікі барабан, людзі танчылі тое, што ведалі і як умелі — а значыць, правільна.
Пакуль шукала сабе партнёра для танцаў, застала вельмі цікавую сцэну: хлопчык здымаў відэа са словамі «Глядзіце, я ў Беларусі». Хацеў ён так пажартаваць ці сапраўды прымае традыцыйную культуру як неад’емную частку беларушчыны, я не запытала, але прыемна было пабачыць і сярод дзяцей тых, хто наблізіўся да аўтэнтычнай культуры.
— Я думаю, што цяпер шмат людзей, асабліва маладых, якія цікавяцца гэтай культурай. — кажа Максім. — Можна сказаць, што на беларускую культуру ў Польшчы цяпер бум. Народныя традыцыі Польшчы і Беларусі цікавяць маладых людзей.
Пакуль адпачывалі пасля танцаў, заспявалі мужчынскі калектыў Zhraja і жаночы Kudziela. І запрасілі да іх далучыцца: кожны ахвотны мог атрымаць раздрукаваныя тэксты песень, запісаныя лацінкай альбо кірыліцай. Актыўна далучаліся людзі: не толькі беларусы, але і палякі. Многім ужо знаёмая мелодыя, былі нават тыя, хто спяваў па памяці. Надзвычайнае відовішча, калі акрамя выступоўцаў выходзяць і спяваюць яшчэ з два дзясяткі чалавек. Адзін з арганізатараў Зміцер Косцін да кожнай песні дадаваў, кім і ад каго былі яны запісаныя — важная частка для людзей, хто цікавіцца фальклорам.
— Я нарадзіўся ў Беластоку, у месцы, у радзіне не вельмі беларускай. Але гэта подляскасць, яна была. Я памятаю, як маленькі ў бабці слухаў беларускі канцэрт. Гэта не былі нашы традыцыйныя народныя песні, але гэта мая міласць до тутэйшыны, до тутэйшага нашага фальклору. Проста падляскасць і беларускасць у мяне тады і нарадзілася. — расказаў самы малады выступоўца Сымон са Zhraja. — Гэта мой першы раз на «Сонцаграю». Я хачу показаць адну рэч: што Падляшша – шматнароднае, можа на вуліцы большасць і размаўляе па-польску, але тутэйшыя беларусы, тутэйшы ўкраінцы, тутэйшы татары — мы ўсе тут ёсць.
«Перамагаюць альбо танцоры, альбо музыкі»
Новы сёлетні фармат сапраўды прыцягнуў вагу многіх. Людзі падыходзілі і цікавіліся, што тут за свята, ці беларускія гэта песні, ці беларусы гэта спяваюць і танчаць, адкуль прыехалі калектывы, дзе шукаць пра такія фестывалі аб’явы — і заставаліся! Спявалі і танчылі разам з намі. Сувядоўца фестываля Марыя Грыц падзялілася думкамі пра сёлетні фестываль.
— Летась гэта былі такія пасядзелкі каля возера, больш такая купальская традыцыя. А сёлета ў нас больш спеўна-танцавальны марафон. Мы пачынаем у Беластоку – гэта для мяне вялікая радасць. Таму што ўсе імпрэзы, якія па-за горадам, на іх прыязджаюць ужо абазнаныя людзі. А калі гэта ў горадзе, то вялікая ёсць магчымасць для людзей, якія не знаёмыя з традыцыяй, ісці кудысьці па сваіх справах ці проста адпачываць у цэнтры горада і дакрануцца да традыцыі.
Сустрэлася мне і жанчына, якая прыехала ў Беласток з Памор’я ў госці і выпадкова трапіла на фестываль. Аказалася, што родам яна таксама з Беларусі. Спынілася разам са сваімі сябрамі і заспявала з намі «Ой, у полі», «Чые волы на дуброві» і «Тычэ рэчка нэвылічка».
— Добра, што гэтая праца, па-першае, не марная і запатрабаваная. Па-другое, добра, што прыходзяць новыя людзі, прымаюць удзел. Напрыклад, дуда — гэта мой самы любімы інструмент, і сёння мы будзем слухаць і танцаваць пад дуду. Так што гэта проста агонь! — дадала Грыц.
Пад дуду мы танчылі разам з капэлай Трохградскай. Музыкі размясціліся на лаве на самым бачным месцы і часам нават спявалі, каб скакаць было весялей. Зайгралі таксама на баяне і бубне. Адзін з удзельнікаў Сяргей Латышаў праанансаваў:
— Мы прывезлі вам танцы і музыку. Адмысловыя танцы з Шаркаўшчынскага раёна. Тры танцы паказваць. Ну і потым, звычайна, танцавальная вечарынка пад жывую музыку.
Беларуская капэла паабяцала нам «танцы да ўпаду» — так і сталася! Людзі не толькі навучаліся новым танцам, але і прапаноўвалі музыкам зайграць ужо вядомыя. Танчылі мяцеліцу, суботу, бесы… Адным з самых яркіх сталі скокі хлопцаў: яны сабраліся ў кола і ў цэнтры адно перад адным з імпэтам сталі выхваляюцца сваімі ўменнямі. Не адставалі і дзяўчаты. Натхнёна працягвалі танчыць, нягледзячы на стому, пакуль не сціхне музыка. Бо, як вядома, тут перамагаюць альбо танцоры, альбо музыкі, а прайграе той, хто спыніцца раней.
Аўтар Вікця Жытнік.