Каталіцкі святар Казімір Сваяк, імя якога было Канстанцін Стаповіч, усё жыццё цікавіўся культурай, пісаў вершы… Ён марыў пра Беларусь і беларусаў, вёў службы па-беларуску, але пражыў даволі кароткае жыццё і памёр на чужыне — у Вільні на шпітальным ложку.
PALATNO расказвае пра Казіміра Сваяка.
Ранняе жыццё і беларускасць
Сапраўднае імя Казіміра Сваяка — Канстанцін Стаповіч. Ён нарадзіўся 19 лютага 1890 года ў вёсцы Барань на Астравеччыне. Бацькі Стаповіча былі сялянамі, але заможнымі. Яны хацелі даць дзецям добрую адукацыю. Спачатку хлопец паступіў у Свянцянскае гарадское вучылішча, а ў 1908 годзе — у Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю.
У семінарыі малады Стаповіч упершыню сутыкнуўся з беларускім нацыянальна-вызваленчым рухам, да якога пазней далучыўся.
У 1913 годзе Стаповіч пачынае ўпершыню друкавацца. Яго першыя вершы былі апублікаваныя ў віленскай газеце «Беларус».
Усё пачалося з Клюшчанаў
Перад Першай сусветнай вайной юнак абараніў дыплом тэолага і вярнуўся ў родныя мясціны: служыў у касцёле вёскі Клюшчаны. У гэтай вёсцы Стаповіч разгортвае сапраўдную культурную дзейнасць: дзякуючы яму ствараецца хор, у ваколіцах адкрываюцца беларускія школы і настаўніцкія курсы.
У 1916 годзе з хору ў Клюшчанах, у якім удзельнічалі каля сарака чалавек, утвараецца гурток беларускай моладзі «Хаўрус сваякоў». Гурток ладзіць канцэрты, спектаклі — частку з іх пісаў сам Казімір Сваяк. Асабліва паспяховай пастаноўкай за яго аўтарствам лічылася драма «Янка Канцавы» і паэма «Купалле».
Дзейнасць Казіміра Сваяка ў Клюшчанах не надта падабалася вышэйшаму каталіцкаму кліру. Да таго ж Сваяк вёў імшу па-беларуску. Спачатку яго папярэджвалі, а потым пачалі пераводзіць у іншыя мясціны. У 1916 годзе яго перавялі на Беласточчыну, яшчэ праз тры гады — на Берасцейшчыну. У 1920 годзе ён трапляе на службу ў Засвір, што каля Свянцян.
У той час Сваяк ужо сур’ёзна хворы на сухоты. Ён часта пакідае працу і з’язджае лячыцца.
Апошнія гады жыцця, палітыка і літаратура
Напрыканцы жыцця ён удзельнічае ў стварэнні партыі — Хрысціянска-дэмакратычнай злучнасці. Аднак палітычная актыўнасць, да якой імкнуўся ў апошнія гады перад смерцю, была не адзіным захапленнем Сваяка.
У 1920-я гады ён становіцца папулярным паэтам, яго друкуюць газеты «Наша думка», «Беларускі звон», «Новае жыццё», «Сялянская ніва», «Беларуская крыніца». У 1924 годзе выходзіць галоўная кніга ў жыцці Казіміра Сваяка — зборнік вершаў «Мая ліра». Пры яго жыцці паспявае выйсці вялікі малітоўнік для беларусаў каталіцкага веравызнання «Голас душы».
Ужо пасля смерці паэта-духоўніка выходзіць кніга «Дзеля маёй мыслі, сэрца і волі» — гэта дзённік, які Сваяк вёў усё сваё свядомае жыццё.
Казімір Сваяк памёр 6 мая 1926 годзе ў шпіталі ў Вільні. Яго пахавалі на віленскіх могілках Роса.