Здрадзіць жонцы і сваякам, а пасля забіць іх… Пачаць паўстанні, каб забіць сваіх сапернікаў… Стварыць уласную царкву толькі для таго, каб яшчэ раз ажаніцца… Гістарычныя дзеячы рабілі ўсё, што цяпер мы лічым крыважэрным і нават жудасным. Што і навошта яны рабілі?
PALATNO расказвае пра крывадушныя ўчынкі палітыкаў у гісторыі.
Чэзарэ Борджыя
Адзін з самых вядомых гістарычных дзеячаў эпохі Адраджэння — Чэзарэ Борджыя. Яго імя стала сімвалам палітычнай амаральнасці і хітрасці. Яго дзеянні часта становяцца прыкладам цынізму, а ў кнізе Макіявелі «Уладар» Борджыя паказаны як ідэальны кіраўнік, які дасягае сваіх мэтаў без маральных ваганняў.
Чэзары заключаў саюзы з магутнымі сем’ямі і кіраўнікамі, толькі каб пазней адмовіцца ад іх і знішчыць, калі яны станавіліся непатрэбнымі.
Напрыклад, яго давераны дарадца і ваенны лідар Раміра дэ Лорка жорстка здушыў супраціў у Раманьі і забяспечыў для Борджыі поўны кантроль над рэгіёнам. Але, каб пазбегнуць нянавісці народа і паказаць сябе міласэрным кіраўніком, Чэзарэ загадаў публічна пакараць Раміра смерцю, нібыта ў пакаранне за яго жорсткасць.
Пад выглядам абароны парадку Чэзарэ неаднаразова ладзіў крывавыя расправы, якія насамрэч былі накіраваны на ўмацаванне яго ўлады. Ён аднаўляў парадак у рэгіёнах праз страх і прыгнёт, але падаваў гэта як дабрачыннасць.
Чэзарэ быў сынам папы Аляксандра VI, яго палітычная кар’ера цалкам залежала ад улады бацькі. Ён выкарыстоўваў рэлігію для ўзмацнення сваёй улады, у той час як сам вёў жыццё, якое мала адпавядала хрысціянскім нормам — злачынствы, распуста і інтрыгі былі звычайнай справай для яго.
У Чэзарэ былі складаныя адносіны з сям’ёй. Легенда сведчыць, што ён мог удзельнічаць у забойстве свайго брата Хуана, калі той стаў яму канкурэнтам у барацьбе за ўладу.
Чэзарэ Борджыя ўвасабляе палітыка, які дзейнічае па прынцыпе «мэта апраўдвае сродкі». Для сучаснікаў яго метады маглі здавацца неверагодна эфектыўнымі, але яны ў значнай ступені спрыялі краху яго дынастыі пасля смерці яго бацькі.
Людовік XI
Людовік XI, празваны «Павуком Францыі», стаў сімвалам палітычных інтрыг і крыважэрнай хітрасці. Яго практыкі кіравання часта суправаджаліся жорсткасцю, якая маскіравалася пад рэфарматарскую дзейнасць.
Людовік XI быў вядомы тым, што спачатку заключаў саюзы з ворагамі, а затым здраджваў ім, калі гэта станавілася выгадным. Напрыклад, з Карлам Смелым (герцаг Бургундыі) заключыў перамір’е, каб выйграць час і ўмацаваць войска, а пасля падбухторваў паўстанні супраць герцага і фінансаваў яго сапернікаў. Герцага Немура Жака д’Арманька забілі па загадзе Людовіка за ўдзел у паўстанні: яго катавалі, а ўсю маёмасць канфіскавалі, дзяцей трымалі ў турме доўгія гады.
Увогуле, Людовік бачыў у феадальнай арыстакратыі галоўную пагрозу сваёй уладзе. Ён выкарыстоўваў шпіёнаў і правакацыі, каб выкрываць змовы і жорстка караць іх удзельнікаў. Людовік ініцыяваў масавыя канфіскацыі зямель арыстакратаў, якія падазраваліся ў нелаяльнасці, падобна да таго, як гэта было з сям’ёй д’Арманьяка. Многіх феадалаў ён саджаў у жалезныя клеткі. Гэтыя клеткі былі настолькі малыя, што людзі не маглі ні стаяць, ні ляжаць, што прыводзіла да павольнай і пакутлівай смерці.
Людовік не цярпеў нават намёкаў на нелаяльнасць ад сваіх дарадцаў. Аднаго з дарадцаў, П’ера дэ Марвіля, абвінавацілі ў здрадзе і закатавалі да смерці. Людовік цалкам адмовіўся ад прыдворных звычаяў, якія маглі даць феадалам уплыў на караля. Ён замяніў іх сваімі шпіёнамі і дарадцамі з ніжэйшых слаёў грамадства.
Людовік XI выкарыстоўваў падман, страх і жорсткасць як інструменты ўлады. Хоць яго палітыка прывяла да ўмацавання Францыі, пакінула пасля сябе рэпутацыю караля, які не ведаў ні літасці, ні маральных межаў.
Генрых VIII
Генрых VIII быў каралём Англіі ад 1509 да 1547 год. Ён з’яўляецца адной з самых вядомых і супярэчлівых асоб у гісторыі Еўропы. Яго памятаюць як караля, у якога было шэсць шлюбаў, які разарваў адносіны дзяржавы з каталіцкай царквой і стварыў Англіканскую царкву. І, вядома, яго запомнілі дзякуючы жорсткасці і дыктатарскаму стылю кіравання.
Генрых стаў каралём пасля смерці свайго бацькі. У маладыя гады ён быў яркім, харызматычным і адукаваным. Ён займаўся музыкай, любіў паляванні і турніры, меў рэпутацыю «рыцара рэнесансу».
Пасля ўзыходжання на трон Генрых ажаніўся са сваёй швагеркай Кацярынай Арагонскай, дачкой іспанскіх манархаў Фердынанда і Ізабелы. Гэты шлюб быў палітычна матываваны, бо павінен быў умацаваць саюз з Іспаніяй.
Галоўны і драматычны паварот у жыцці Генрыха адбыўся пасля яго спробай скасаваць шлюб з Кацярынай Арагонскай. Кацярына нарадзіла толькі адну дачку, Марыю, але не сына, якога Генрых хацеў для забеспячэння стабільнасці дынастыі. У той жа час Генрых закахаўся ў Ганну Балейн і хацеў на ёй ажаніцца, але папа Клімент VII адмовіўся ануляваць шлюб з Кацярынай. Тады Генрых абвясціў сябе кіраўніком царквы Англіі, што прывяло да рэфарматарскіх змен у рэлігійным жыцці краіны.
Партнёркі Генрыха сталі неад’емнай часткай яго палітычнага жыцця.
- Кацярына Арагонская: Шлюб скасаваны. Яна была аддалена ад двара, і яе дачка Марыя стала нелегітымнай.
- Ганна Балейн: Генрых ажаніўся з ёй у 1533 годзе, але яна нарадзіла толькі дачку, будучую каралеву Лізавету I. У 1536 годзе Ганна была пакараная смерцю за здраду і «злачынствы», якія, хутчэй за ўсё, былі сфабрыкаваныя.
- Джэйн Сеймур: Нарадзіла сына, Эдуарда VI, але памерла пры родах.
- Ганна Кляўская: Шлюб быў скасаваны, бо Генрых палічыў яе не дастаткова прыгожай.
- Кацярына Говард: Маладзенькая прыгажуня, якую абвінавацілі ў здрадзе і пакаралі смерцю.
- Кацярына Пар: Яна перажыла Генрыха, была яго апошняй жонкай і паспрыяла прымірэнню караля з дочкамі.
Разрыў з Рымам прывёў да значных змен у Англіі. Генрых не быў сапраўдным пратэстантам, але выкарыстаў рэлігійны канфлікт для кансалідацыі ўлады. Ён канфіскаваў маёмасць каталіцкай царквы, знішчыў многія манастыры і перадаў іх землі дваранству, што ўмацавала яго падтрымку сярод арыстакратыі.
Генрых быў асабліва жорсткі да сваіх ворагаў. Былога дарадца караля, Томаса Мора, які адмовіўся прызнаць Генрыха кіраўніком царквы, забілі. Англійскі кароль учыніў масавыя пакаранні пратэстоўцаў, якія пачалі паўстанне супраць рэлігійных рэформ.
Напрыканцы жыцця Генрых набраў вагу, стаў хворым і фізічна нямоглым. Англія ваявала з Францыяй і Шатландыяй, але палітыка Генрыха паклала асновы будучай магутнасці дзяржавы.
На старэчых этапах жыцця Генрых набраў значную вагу, стаў хворым і фізічна нямоглым. Яго кіраванне характарызавалася ваеннымі канфліктамі, такімі як вайна з Францыяй і Шатландыяй. Нягледзячы на гэта, яго палітыка паклала асновы будучай магутнасці Англіі.