У 2025 годзе праходзіць дзясятая гадавіна Vulica Brasil — культурнага і мастацкага фестывалю, які не толькі змяніў аблічча Мінска, але і стаўся адной з самых яркіх падзей у гісторыі беларускага стрыт-арту. У перыяд з 2014 па 2018 год дзякуючы супрацоўніцтву паміж Пасольствам Бразіліі ў Беларусі і беларускімі арганізатарамі на сценах будынкаў сталіцы з’явілася каля 50 муралаў. Найбольш вядомыя з іх: «Жоўты гігант» Os Gêmeos і «Калейдаскоп Беларусі» Рамона Мартынса. Яны сталі сімваламі культурнага дыялогу і адкрытасці, зрабіўшы вуліцу Кастрычніцкую, асноўную лакацыю фестывалю, сапраўдным гарадскім музеем пад адкрытым небам.
Змест
Мінск як глеба для дыялогу
Мінск — горад з багатай гісторыяй і складанай урбаністычнай біяграфіяй. Пасля значных разбурэнняў у Другую сусветную вайну і далейшай савецкай рэканструкцыі горад доўгі час заставаўся прасторай, далёкай ад стрыт-арту. Толькі ў пачатку 2010-х гадоў сталіца пачала актыўна развіваць культурныя ініцыятывы, скіраваныя на моладзь і крэатыўныя індустрыі. Менавіта ў гэты перыяд фестываль Vulica Brasil і атрымаў зялёнае святло ад уладаў.
Ідэя фестывалю нарадзілася ў сценах Пасольства Бразіліі ў Мінску, а яго прадстаўнікі пераканалі гарадскія ўлады дазволіць стрыт-арт у цэнтры горада. Праект арыентаваўся не толькі на эстэтычную перабудову прасторы, але і на культурны абмен: у Мінск прыязджалі вядомыя бразільскія мастакі, ладзіліся майстар-класы, перформансы, імпрэзы. З іншага боку, беларускія аўтары атрымлівалі магчымасць працаваць разам з сусветнымі зорамі сцэны.
За пяць гадоў фестывалю ў Мінску з’явілася каля 50 муралаў — гэта самая буйная калекцыя стрыт-арту ў краіне. Некаторыя працы былі сапсаваныя вандаламі або замаляваныя камунальнікамі, але значная частка застаецца бачнай да сёння і працягвае фармаваць візуальны код Кастрычніцкай.
Жоўты гігант
Адзін з найбольш пазнавальных муралаў Vulica Brasil з’явіўся ў 2015 годзе на сцяне дома па вуліцы Энгельса 34а, зусім недалёка ад Кастрычніцкай. Аўтары фрэскі Os Gemeos, бразільскія браты Атавіа і Густава Пандольфа. Назва іх дуэта ў перакладзе з партугальскай азначае «блізняты» — і гэта не толькі пра сваяцтва, але і пра адзіны мастацкі погляд. Іх работы лёгка пазнаць па велізарных, фантастычных постацях з жоўтай скурай.
Яшчэ да Мінска іх першыя «гіганты» з’явіліся ў Афінах, Нью-Ёрку, Бостане, Берліне, Лісабоне. Яшчэ адна асаблівасць працы Os Gêmeos — спалучэнне яскравых колераў, культурных сімвалаў, натхненне хіп-хопам і бразільскім фальклорам, а таксама схільнасць да сацыяльнай тэматыкі.
«Жоўты гігант» займае амаль усю сцяну, але пры гэтым не выглядае агрэсіўна або пагрозліва. Яго добразычлівая міміка, касцюм з нацыянальнымі ўзорамі і кампазіцыйная гармонія перадаюць метафару адкрытасці, дабрыні і сілы народа. Побач жаночыя выявы і дробныя дэталі, што ствараюць дынамічны, «жывучы» вобраз. Гэта не проста ўпрыгожванне прасторы, а мастацкае выказванне, якое робіць вуліцу больш жывой, інклюзіўнай, сімвалічна нагадваючы пра культурную сувязь паміж краінамі.
OSGEMEOS: мастакі, якія гавораць на мове вуліц
Os Gêmeos не проста зоркі сусветнага стрыт-арту. Для Бразіліі яны сталі голасам вуліцы, што прагаворвае тое, пра што маўчыць афіцыйнае мастацтва. Браты Атавіа і Густаў Пандольфа пачалі сваю творчую дзейнасць у Сан-Паўлу ў канцы 1980-х, калі горад перажываў цяжкі сацыяльна-эканамічны крызіс. Вуліцы былі перапоўненыя гвалтам, наркотыкамі, няроўнасцю і злачыннасцю — менавіта на гэтых сценах яны і пачалі пакідаць свае першыя выявы.
Іх персанажы з жоўтай скурай — метафара «іншага» чалавека, таго, хто часта застаецца нябачным у грамадстве: беднага, маргіналізаванага, іначай мыслячага. Гэта спосаб зрабіць нябачнае бачным, з дапамогай яркага, фантазійнага візуальнага кода. Яны часта кажуць, што іх героі «твае суседзі, твае сябры, ты сам». Гэта мастацтва спачування і супраціву.
Браты шмат разоў сутыкаліся з цэнзурай і пераследам. Некаторыя іх муралы ў Бразіліі замалёўвалі ўлады, асабліва тыя, што насілі палітычны характар або адлюстроўвалі вострыя сацыяльныя праблемы. Так, напрыклад, іх праца O gigante dourado у Сан-Паўлу выклікала шырокую дыскусію: яе то прызнавалі нацыянальным гонарам, то крытыкавалі як сімвал «поп-культуры бедных». Аднак нават перад тварам цэнзуры яны працягвалі місію: працаваць з моладдзю ў гарадскіх фавелах, падтрымліваць лакальныя ініцыятывы, распісваць сцены школ і цэнтраў дапамогі.
Іх прыезд у Мінск — гэта не толькі культурны жэст, але і дэманстрацыя веры ў сілу мастацтва нават там, дзе няма традыцый вулічнага выказвання. «Жоўты гігант», з’яўленне якога ў сталіцы Беларусі стала магчымым дзякуючы супрацы з фестывалем Vulica Brasil, своеасаблівая дэкларацыя: мастацтва можа быць без слоў, але не можа быць бязмоўным.
ЧЫТАЙЦЕ ЯШЧЭ:
Стваральнік Бейруцкай акадэміі і першы даследчык Вавілона. Кім быў Максіміліян Станіслаў Рыла?
Піва, віно і гарэлка. Як да алкаголю ставіліся продкі беларусаў?
Ці былі ў вікінгаў татуіроўкі?
Калейдаскоп Беларусі
Наступны сімвал Vulica Brasil, гіганцкі мурал «Калейдаскоп Беларусі», створаны Рамонам Мартынсам у 2016 годзе. Паводле некаторых ацэнак, гэта адна з найбуйнейшых фрэсак у свеце, намаляваная адным мастаком — каля 3456 квадратных метраў на доме 19/5 па вуліцы Кастрычніцкай.
Рамон Мартынс прывёз у Мінск свой фірмовы стыль: шматслойныя кампазіцыі, яркія фарбы, складаная арнаментыка. Але ў гэтым выпадку ён імкнуўся перадаць беларускі дух. «Я пабываў у мінскім заапарку і быў уражаны магутнасцю зубра», — успамінаў мастак. У фрэсцы ён злучыў беларускія і бразільскія матывы, стварыў вобразны калейдаскоп: буслы і экзатычныя птушкі, зубры і алені, традыцыйныя арнаменты, кветкі і фальклорныя сімвалы.
У выніку з’явіўся не проста малюнак, а поліфанія вобразаў, дзе кожны элемент як частка агульнай сімволікі: захапленне прыродай, павага да культурнай спадчыны, агульначалавечыя каштоўнасці. Тэхнічна мурал выкананы з выкарыстаннем аэразольных фарбаў і пэндзляў, у тэхніцы шматслойнасці, з вялікай ступенню дэталізацыі. Гэта не толькі яркі акцэнт у гарадской прасторы, але і мэсэдж пра адзінства ў разнастайнасці.
Камунікацыя праз сцены
Vulica Brasil стаў не толькі мастацкім праектам, але і сацыяльным феноменам. У часы, калі вулічнае мастацтва ў Беларусі часта ўспрымаецца як форма пратэсту або вандалізму, фестываль паказаў альтэрнатыўны варыянт: стрыт-арт як інструмент культурнай дыпламатыі, творчасці і супрацы.
Фестываль сфарміраваў супольнасць мастакоў, валанцёраў, жыхароў і бізнесаў, якія разам змянялі візуальнае асяроддзе горада. Для многіх маладых беларусаў Vulica Brasil стаў першым досведам адкрытага дыялогу з сучасным мастацтвам. Ён таксама паўплываў на змяненне стаўлення да вулічнага мастацтва: яно пачало ўспрымацца не як пагроза парадку, а як сродак развіцця гарадской ідэнтычнасці.
І калі сёння мы задаём пытанне: «Што аб’ядноўвае Мінск і Сан-Паўлу?», — адказ можа быць вельмі простым і вельмі моцным. Іх аб’ядноўваюць гісторыі, напісаныя на сценах. Іх аб’ядноўваюць людзі, што вераць у вулічнае мастацтва як у форму дыялогу, супраціву і надзеі.
***Фота на галоўнай: 34travel.me