PALATNO расказвае, як раней беларусы гаварылі пра вайну.
Змест
Быў на вайне, спагадай і па мне
Гаворыцца каму-небудзь, каб ён са спачуваннем, спагадай ставіўся да суразмоўніка.
«Па людзях трэба спагадаць, асабліва калі і самому прыходзілася быць у дрэнным становішчы: “Быў на вайне, спагадай і па мне”». (К. Крапіва, «Беларускія прыказкі»)
Вайна ўсё спіша
Гаворыцца як апраўданне якіх-небудзь дзеянняў, учынкаў у ваенны час.
«Праз месяц-паўтара зволілі дзяўчат… Большасць з іх былі выдатнымі салдаткамі, яны сагравалі мужчынскую палавіну, няхай некаторыя і грахоўна, але, як казалі тады, “вайна ўсё спіша”» (І. Шамякін, «Слаўся, Марыя!»)
Каму вайна, а каму войначка
Так гавораць з асуджэннем пра таго, хто ў ваенны час жыве, не ведаючы небяспекі, гора, цяжкасцей.
«Каму вайна, а каму войначка, — гаварылі падчас Вялікай Айчыннай вайны і ў даволі доўгім часе пасля яе. В. Быкаў перш за ўсё сваімі ваеннымі аповесцямі паказаў, што на вайне, як на экзамене — экзаменуецца ў чалавеку, у народзе ўсё» (А. Лойка, «Дзівосы прозы»)
На вайне як на вайне
Гаворыцца часцей як апраўданне дзеянняў у ваенны час ці як прымірэнне з тым, што здарылася.
«Не зважаючы на поўную дрывотню, жаўнеры ламалі на дровы згароду… Зрэшты, на вайне як на вайне». (У. Арлоў, «Сны імператара»)
У голад людзі намруцца, а ў вайну налгуцца
Гаворыцца з недаверам як рэакцыя на розныя чуткі, якія распаўсюджваюцца ў ваенны час.
«З хаты ў хату, з вёскі ў вёску перадаваліся франтавыя навіны. Вельмі часта самыя неверагодныя… Гэта тады я ўпершыню пачуў такую прымаўку: “У голад намруцца, а ў вайну налгуцца”». (А. Пальчэўскі, «Сцежкі»)
ЧЫТАЙЦЕ ЯШЧЭ:
«Ціхая свіння глыбока рые». Даследуем беларускія прыказкі пра свіней
«На вяку ўсяго нажывеш — і Кузьму татам назавеш». Якія беларускія прыказкі ёсць пра бацьку?
«Разумная галава, ды дурню дасталася». Якія беларускія прыказкі ёсць пра дурняў?
Хто меч падняў, і згіне ад мяча
Таго, хто распачынае несправядлівую барацьбу, чакае адплата, пагібель.
«Хто меч падняў, і згіне ад мяча. Нямецкае войска збіраецца на нашай граніцы, і кожны міг агонь вайны гатоў закінуцца і ў нашу дзяржаву». (Я. Колас, «Вайна вайне»)
Пераможцу не судзяць
Гаворыцца ў абарону таго, хто хоць і заслугоўвае крытыкі ці іншага пакарання, але яму можна гэта прабачыць з-за яго ранейшых значных поспехаў, перамог.
«– Вайна для яго [Чарнухі] стала спортам. Памятаеш гісторыю з бронедрызінай? – Пераможцаў не судзяць». (А. Дзялендзік, «Грэшная любоў»)