11 верасня 2001 года адбылася серыя каардынаваных тэрарыстычных атак на тэрыторыі Злучаных Штатаў Амерыкі. Іх здзейснілі тэрарыстычная групоўка «Аль-Каіда». Атака стала найбуйнейшай тэрарыстычнай у сучаснай гісторыі. У гэтым артыкуле PALATNO раскажа пра самі тэрарыстычныя акты і пра тое, як яны паўплывалі на свет.
Што адбылося 11 верасня: падрыхтоўка тэрарыстаў, атакі і ахвяры
11 верасня 2001 года дзевятнаццаць тэрарыстаў захапілі чатыры пасажырскія самалёты ў ЗША. Усе самалёты накіроўваліся ў розныя амерыканскія гарады. Самалёты выбралі з-за таго, што тыя мелі поўныя бакі паліва для працяглых палётаў.
- Першы тэракт. Ён адбыўся ў 8:46 на самалёце American Airlines Flight 11, які вылецеў з Бостана ў Лос-Анджэлес. Тэрарысты накіравалі яго на паўночную вежу Сусветнага гандлёвага цэнтра ў Нью-Ёрку.
- Другі тэракт. Ён адбыўся ў 9:03 на самалёце United Airlines Flight 175, які таксама ляцеў з Бостана ў Лос-Анджэлес. Самалёт урэзаўся ў паўднёвую вежу Сусветнага гандлёвага цэнтра.
- Трэці тэракт. Ён адбыўся ў 9:37 на самалёце American Airlines Flight 77, які ляцеў з Вашынгтона ў Лос-Анджэлес. Самалёт урэзаўся ў будынак Пентагона — штаб-кватэру Міністэрства абароны ЗША.
- Чацвёрты тэракт. Ён адбыўся ў 10:03 на самалёце United Airlines Flight 93, які ляцеў з Ньюарка ў Сан-Францыска, але не дасягнуў пункту. Пасажыры паспрабавалі вярнуць кантроль над самалётам, а той урэзаўся ў поле ў Пенсільваніі. Мяркуецца, што тэрарысты планавалі на самалёце атакаваць Белы дом ці Капітолій.
У выніку гэтых атак загінулі 2 977 чалавек і 19 тэрарыстаў.
Падчас тэракту ў Нью-Ёрку на Сусветны гандлёвы цэнтр загінулі 2 753 чалавекі: сярод загінулых былі супрацоўнікі офісаў, пажарныя, паліцэйскія і супрацоўнікі аварыйных службаў, якія спрабавалі эвакуіраваць людзей. Падчас атакі на Пентагон загінулі 184 чалавекі: усе пасажыры і экіпаж самалёту, а таксама супрацоўнікі, якія знаходзіліся ў атакаваным будынку. На самалёце, які ўпаў у Пенсільваніі, загінулі 40 пасажыраў і экіпаж. Тысячы людзей атрымалі раненні рознай ступені цяжкасці.
Падрыхтоўка да гэтых атак была доўгай і складалася з некалькіх этапаў. Спачатку тэрарыстычная групоўка «Аль-Каіда» пад кіраўніцтвам Усамы бін Ладэна пачала рэкрутаваць і падрыхтоўваць выканаўцаў атак. Некаторыя з тэрарыстаў прайшлі падрыхтоўку ў лагерах «Аль-Каіды» ў Афганістане, дзе вучыліся нават кіраваць самалётамі. Затым выбраных выканаўцаў адпраўлялі ў ЗША: яны прыязджалі ў Штаты на працягу 2000-2001 гадоў. Тэрарысты вывучалі расклад і маршруты камерцыйных рэйсаў, каб знайсці самалёты, якія найбольш падыходзяць для атакі. Аперацыю добра фінансавалі і не прыцягвалі ўвагу спецслужбаў.
Уплыў на свет у шматлікіх сферах
Пасля тэрактаў 11 верасня ў ЗША і іншых краінах пачалася перабудова сістэмы бяспекі. Была прынятая новая дактрына барацьбы з тэрарызмам, якая прадугледжвала актыўныя і прэвентыўныя меры супраць тэрарыстычных груповак па ўсім свеце. ЗША і іх саюзнікі пачалі вайну ў Афганістане ў 2001 годзе, каб знішчыць «Аль-Каіду» і зрынуць рэжым талібаў, якія давалі прытулак тэрарыстам. У 2003 годзе амерыканскія войскі ўвайшлі ў Ірак з падобнай матывацыяй.
Многія краіны перагледзелі свае стратэгіі ў галіне бяспекі. Гэта прывяло да ўмацавання альянсаў і стварэння новых міжнародных кааліцый. Войны ў Афганістане і Іраку таксама выклікалі значныя міжнародныя супярэчнасці, у тым ліку і ўнутры самога блока НАТА.
Краіны ўзмацнілі меры бяспекі і пачалі праграмы супрацьдзеяння тэрарызму. Новыя законы пашырылі паўнамоцтвы праваахоўных органаў і спецслужбаў. У ЗША, напрыклад, прынялі USA PATRIOT Act, які дазваляў пашырыць сачэнне і збор інфармацыі аб падазраваных асобах.
У аэрапортах ва ўсім свеце змяніліся правілы бяспекі: павялічылася колькасць праверак багажу і пасажыраў, а таксама ўзмацнілі ахову аэрапортаў.
Тэракты падштурхнулі да развіцця новых тэхналогій для маніторынгу і аналізу дадзеных: распазнаванне асоб, маніторынг сацыяльных сетак і аналіз вялікіх дадзеных для прадухілення тэрарыстычных актаў.
Непасрэдныя эканамічныя страты ад тэрактаў былі велізарнымі. Тысячы людзей загінулі, а бізнес-інфраструктура была знішчаная. Паралельна, войны ў Афганістане і Іраку прывялі да значных выдаткаў для краін-удзельніц. З-за тэрактаў краіны ўзмацнілі кантроль за фінансавымі плынямі, каб перакрыць доступ тэрарыстам да фінансавання.
Пасля тэрактаў у многіх краінах назіралася ўзмацненне ісламафобіі і ксенафобіі. Мусульманскія супольнасці сталі аб’ектам павышанай падазронасці і варожасці. Гэта прывяло да частых выпадкаў дыскрымінацыі і нападу на мусульман. Тэракты сталі адным з фактараў, якія прывялі да павелічэння падтрымкі ўльтраправых палітычных рухаў і партый, якія заклікаюць да больш жорсткай міграцыйнай палітыкі і мераў па абароне «нацыянальнай ідэнтычнасці».
Тэракты 11 верасня 2001 года мелі глыбокі ўплыў на сусветныя палітыку, грамадства, культуру і тэхналогіі. Яны змянілі траекторыю развіцця многіх краін і рэгіёнаў, устанавілі новыя стандарты бяспекі і ўзаемадзеяння паміж краінамі.