PALATNO расказвае, як казалі пра алкаголь і людзей, якія яго любяць ужываць.
Змест
- Брыгадзір капейкі не варт, калі чарцы рад
- П’янаму бог падсцілае падушку
- П’янаму <і> мора па калена
- П’яніца праспіцца, а дурань ніколі
- П’яны грош шалёны
- Гарэлка да дабра не давядзе
- Дзе чарка, там і сварка
- Калі п’яны (як п’ян), дык капітан, а калі (як) праспіцца, дык свінні баіцца
- Куды еду, туды еду, ды ўсё карчмы не міну
- На грош упіўся, на тры прытварыўся
- Хапіў з дзежкі, аж (што) не бачыць сцежкі
- Хочаш убачыць чорта, напаі бабу
- Хто не курыць і не п’е, той здаровенькі памрэ
- Што ў цвярозага ў галаве (на розуме), то (тое) у п’янага на языку
Брыгадзір капейкі не варт, калі чарцы рад
Гаворыцца з асуджэннем пра начальніка-п’яніцу.
«Брыгадзірамі былі адны п’яніцы. Людзі казалі: брыгадзір капейкі не варт, калі чарцы рад. Асабліва знявідны быў нябожчык Андрэй. Ён і чытаў па складах, і пісаць не ўмеў; трымалі, бо брахаў, як цюцька». (В. Шырко, «Хай людзі бачаць»)
П’янаму бог падсцілае падушку
Кажуць, часам іранічна, пра моцна п’янага, які хоць і падае, але не калечыцца.
«Пасівелы, ужо немалады чалавек, што меў нават унукаў, бачачы, як уцякалі ў невядомы свет, як у прорву, асаднікі, і таксама ашалелы ад страху і не ведаючы, якую даць сабе раду, знайшоў адно выйсце — падняцца на пажарную драўляную вежу і кінуцца стрымгалоў уніз. Балазе для адвагі ён выпіў спірту, а п’янаму, кажуць, бог падсцілае падушку, і пану Свіраку пашэнціла — ён упаў у кветнік і астаўся жывы, зламаўшы нагу і тры рабры». (В. Адамчык, «І скажа той, хто народзіцца»)
П’янаму <і> мора па калена
П’янаму нічога не страшна.
«”Паддопытны”» сарамяжліва і вінавата апускае вочы, хвілінку думае. — П’янаму, гаспадзін следчы, і мора па калена, — журботна прызнаецца ён і дадае: — А за кампанію, як кажуць, цыган павесіўся». (Якуб Колас, «На ростанях»)
П’яніца праспіцца, а дурань ніколі
Кажуць у апраўданне п’янага чалавека.
«— Ах, ён п’яніца такі… — П’яніца праспіцца, а дурань ніколі… — спакойна заўважыў Мікуцкі». (П. Броўка, «Каландры»)
П’яны грош шалёны
Пра таго, хто ў стане ап’янення не шкадуе грошай.
«Ад сораму ў вачах цёмна. Учарашні выпадак не даваў спакою. “Нездарма кажуць, што п’яны грош шалёны, — колькі ж я прапіў?” Гэта было нейкай дзіўнай нечаканасцю для яго самога». (У. Гніламёдаў, «Уліс з Прускі»)
Гарэлка да дабра не давядзе
Кажуць з асуджэннем пра п’янства.
«Можна было б вярнуцца ў хату і пахмяліцца — гэтае атруты даволі, ды не хацелася дурны прыклад падаваць. П’янка дзелу не помач. Яно і праўда, дзе чарка, там і сварка. Гарэлка да дабра не давядзе». (М. Гроднеў, «Права адплаты»)
ЧЫТАЙЦЕ ЯШЧЭ:
Як па-беларуску размаўляць пра алкаголь?
Алкаголь, нож, сварка. Як і навошта забіваюць беларусы
«Гарэлка», «гарэліца», «гарэлае віно»… Моцны алкаголь у нашай гісторыі
Дзе чарка, там і сварка
Гаворыцца з неадабрэннем пра ўзаемасувязь паміж выпіўкай і сваркай.
«Колькі пілі, не помню, а п’янаму, як кажуць, і чорт з дарогі саступае. А тут усе п’яныя, вось і не саступілі. Злосныя мы былі, акопныя салдаты. Нездарма ж яшчэ кажуць — дзе чарка, там і сварка… Але ж і мяне апрацавалі, што забыўся, як дзверы адчыняюцца». (А. Дзятлаў, «Век жыві — век вучыся»)
Калі п’яны (як п’ян), дык капітан, а калі (як) праспіцца, дык свінні баіцца
Пра п’янага, які, праспаўшыся, становіцца ціхім, паслухмяным.
«— Учора Ганна прыбягала. Уся ў слязах. П’яны [Харытон] ганяў яе па двары. А сёння раніцай бегаў за жонкаю, прасіў яе, каб даравала. — Калі п’яны — капітан, а калі праспіцца — свінні баіцца, — азваўся з-за перагародкі дзед». (М. Капыловіч, «Былі б рукі»)
Куды еду, туды еду, ды ўсё карчмы не міну
Пра п’янага і п’янства.
«[Навум уваходзіць п’яны і сам да сябе кажа:] Добра кажа прыгаворка: куды еду, туды еду, ды ўсё карчмы не міну… Цяпер смела пайду да двара, штоб пана нашага прыняць». (В. Дунін-Марцінкевіч, «Сялянка»)
На грош упіўся, на тры прытварыўся
Пра паводзіны п’янаватага чалавека.
«Васіль узяў ды адразу прызнаўся: — Аднаму піжоністаму хлопцу падцёр нос, дык два тыдні пасядзеў [у зняволенні] і знялі з машыны. — П’яны быў? — Ну. — Вось якія мы!.. Вып’ем на грош, а глупства наробім на рубель». (А. Алешка, «Васілі»)
Хапіў з дзежкі, аж (што) не бачыць сцежкі
Кажуць насмешліва пра п’янага.
«[Грушэўскі:] Учора ў аднаго майго друга быў дзень нараджэння… Адзначылі як мае быць. Я заначаваў у яго на дачы… Дык і сёння яшчэ шал з галавы не выйшаў. [Ракітны:] Гэта называецца — хапіў з дзежкі, аж не бачыць сцежкі». (К. Крапіва, «На вастрыі»)
Хочаш убачыць чорта, напаі бабу
Кажуць з асуджэннем пра п’яную жонку, якая ў такім стане паводзіць сябе незвычайна.
«[Шмонька — Лаўры:] Пайшлі!.. Шухер!.. Додзікі! Ташнілаўка! (Выводзіць за дзверы.) [Аліна Іванаўна — услед:] Лаецца, аж вантробы выварочвае. [Шмонька:] Хочаш убачыць чорта — напаі бабу!» (У. Сауліч, «Адзін Гаўрыла ў Полацку»)
Хто не курыць і не п’е, той здаровенькі памрэ
Жартаўлівы адказ таму, хто асуджае каго-небудзь за курэнне ці п’янку.
«— Я не п’ю. — Во шчаслівы чалавек! — сказала цётка Дуся. — Што вы, Уладзіслаў Іванавіч! Малады вучоны! — А хто з вучоных не п’е? Навука закісне. — Хто не курыць і не п’е, той здаровенькі памрэ, — выгукнуў маўклівы Гвоздзік, што ажыў ад набліжэння выпіўкі». (І. Шамякін, «Сатанінскі тур»)
Што ў цвярозага ў галаве (на розуме), то (тое) у п’янага на языку
П’яны чалавек лёгка выказвае тое, што раней стрымліваўся сказаць.
«— Ты зусім ап’янеў, Франэк… — Не, Баніфацый… — Цвярозы ты мне гэтага не сказаў бы. — Заўважыш, пане: што ў цвярозага ў галаве, то ў п’янага на языку». (А. Чарнышэвіч, «На сажалках»)