Вы ведалі, што зуб, які выпадае ў вашым сне, можа азначаць смерць? Хутчэй за ўсё, так. А ці ведалі, што дзіцячы малочны зуб раней быў амулетам? Народная культура беларусаў глядзела на зуб не толькі як на частку чалавечага цела, але як на сакральны знак з уласнай «біяграфіяй».
PALATNO расказвае пра зубы!
Зуб — люстэрка чалавека і свету
У народным успрыманні зуб выступае як анатамічны эквівалент чалавека, жывёлы або нават міфічнай істоты. Гэта асабліва выразна праяўляецца ў тлумачэннях сноў: страта зуба прадказвае смерць, што сведчыць пра глыбокае асацыятыўнае злучэнне зубоў з жыццём. Падчас хрэсьбінаў кумы сядзелі шчыльна — у надзеі, што зубы ў дзіцяці вырастуць такімі ж частымі.
У традыцыйных уяўленнях кожная адтуліна цела — гэта месца кантакту з іншым светам.
Асабліва ўразлівым лічыўся рот: праз яго душа магла пакінуць цела, а злое — пракрасціся ўнутр. Зубы пры гэтым станавіліся своеасаблівымі ахоўнікамі — носьбітамі апатрапейнай сілы. Не дзіва, што дзіця да з’яўлення зубоў лічылася найбольш уразлівым да сурокаў.
Амулеты з зубоў: рэальнасць і археалогія
У народнай культуры зубы часта выкарыстоўваліся як амулеты. У пахаваннях, як, напрыклад, каля вёскі Батвінаўка на Рагачоўшчыне, знаходзілі скураныя мяшэчкі з зубамі — сімваламі абароны. Гэтыя прадметы, як мяркуецца, былі асабістымі абярэгамі, якія суправаджалі чалавека нават пасля смерці.
ЧЫТАЙЦЕ ЯШЧЭ:
Кім быў мядзведзь для продкаў беларусаў?
Вужы — ад удару маланкі, птушкі — на каханне. Як і чаму беларусы ўпрыгожвалі свае хаты?
«Не падымай з зямлі!». Як беларусы бачылі дарогу і чаму баяліся ростаняў?
Магічныя зубы
Зубы выдавалі нячысцікаў — дэманаў, вупыроў, нябожчыкаў. У іх яны былі падвойныя, звярыныя, крывыя. Такая анамальнасць лічылася знакам ненармальнасці і духоўнай небяспекі. Выскаленыя зубы — прыкмета агрэсіі, смерці, брыдоты. Бяззубасць, у сваю чаргу, характарызавала персанажаў вышэйшай міфалогіі.
Зубы не толькі «выдавалі» нячысцікаў, але і засведчвалі магічную моц. Знахар павінен быў мець усе здаровыя зубы, бо інакш яго слова не мела сілы. Немаўля з зубамі пры нараджэнні лічылася «прыродным» цудам — будучым лекарам, якому будуць падуладныя ўсе хваробы. Каб забяспечыць здаровыя зубы, людзі праводзілі спецыяльныя рытуалы. Малочны зуб дзіцяці кідалі ў запечак з прамовай: «Мышка, мышка! На табе зуб касцяны, а дай мне жалезны!» Гэта быў магічны абмен — слабое на моцнае.
Народная медыцына прапаноўвала і іншыя сродкі: напрыклад, каб зубы не балелі, варта было пагрызці першы камень, што трапіцца пад руку пасля першага вясновага грому. Гэтая практыка аб’ядноўвала сімволіку «першаснасці» і пераносу болю на нежывое.